
Anonymous
0
0
Phương pháp giải hàm số lớp 10 và các dạng bài tập (2024) hay nhất
- asked 2 months agoVotes
0Answers
0Views
Phương pháp giải hàm số lớp 10 và các dạng bài tập hay nhất
1. Lý thuyết
a. Định nghĩa hàm số:
Cho Hàm số f xác định trên D là một qui tắc đặt tương ứng mỗi số với một và chỉ một số . Trong đó:
+) x được gọi là biến số, y được gọi là giá trị của hàm số f tại x. Kí hiệu: y = f(x).
+) D được gọi là tập xác định của hàm số.
Tập xác định của hàm số y = f(x) là tập hợp tất cả các số thực x sao cho biểu thức f(x) có nghĩa.
b. Sự biến thiên của hàm số:
- Hàm số y = f(x) được gọi là đồng biến trên khoảng (a, b) nếu:
:
- Hàm số y = f(x) được gọi là nghịch biến trên khoảng (a, b) nếu:
:
c. Tính chẵn, lẻ của hàm số:
- Cho hàm số y = f(x) có tập xác định D.
Hàm số y = f(x) được gọi là hàm số chẵn nếu thì và f(-x) = f(x).
Hàm số y = f(x) được gọi là hàm số lẻ nếu thì và f(-x) = -f(x).
- Tính chất của đồ thị hàm số chẵn và hàm số lẻ:
Đồ thị của hàm số chẵn nhận trục tung làm trục đối xứng.
Đồ thị của hàm số lẻ nhận gốc toạ độ làm tâm đối xứng.
d. Đồ thị của hàm số:
Đồ thị của hàm số y = f(x) xác định trên tập D là tập hợp tất cả các điểm M(x; f(x)) trên mặt phẳng toạ độ Oxy với mọi
Chú ý: Ta thường gặp đồ thị của hàm số y = f(x) là một đường (đường thẳng, đường cong,…). Khi đó ta nói y = f(x) là phương trình của đường đó.
2. Các dạng bài tập
Dạng 1.1: Tìm tập xác định của hàm số
a. Phương pháp giải
Tập xác định của hàm số y = f(x) là tập các giá trị của x sao cho biểu thức f(x) có nghĩa. Như vậy, để tìm tập xác định chúng ta cần tìm điều kiện xác định của biểu thức f(x). Biểu thức f(x) thường là một số dạng sau:
+) . Khi đó f(x) có nghĩa khi và chỉ khi .
+) . Khi đó f(x) có nghĩa khi và chỉ khi .
+) . Khi đó f(x) có nghĩa khi và chỉ khi B(x) > 0.
+) . Khi đó f(x) có nghĩa khi và chỉ khi và B(x) > 0.
b. Ví dụ minh họa
Ví dụ 1:
a. .
b. .
c. .
d. .
Hướng dẫn:
a. Điều kiện xác định của hàm số là:
.
Vậy tập xác định của hàm số đã cho là: .
b. Điều kiện xác định của hàm số là:
Vậy tập xác định của hàm số đã cho là: .
c. Điều kiện xác định của hàm số là:
Vậy tập xác định của hàm số đã cho là .
d. Điều kiện xác định của hàm số là:
Vậy tập xác định của hàm số đã cho là:
Ví dụ 2: Tìm tập hợp tất cả các giá trị của m để:
a. có tập xác định là R.
b. xác định trên khoảng
Hướng dẫn:
a. Hàm số có tập xác định là R khi
Phương trình bậc hai vô nghiệm
Vậy với m < 0 thì hàm số đã cho có tập xác định là R
b. Điều kiện xác định của hàm số là:
Suy ra tập xác định của hàm số là:
Để hàm số xác định trên thì
Vậy với thì hàm số đã cho xác định trên khoảng .
Dạng 1.2: Xác định tính chẵn, lẻ của hàm số.
a. Phương pháp giải:
Các bước xét tính chẵn, lẻ của hàm số:
Bước 1: Tìm tập xác định D của hàm số.
Bước 2: Kiểm tra xem D có phải là tập đối xứng không
+) Nếu thì D là tập đối xứng, ta chuyển qua bước 3.
+) Nếu tồn tại mà thì kết luận hàm số không chẵn cũng không lẻ.
Bước 3: Xác định f(-x) và so sánh với f(x):
+ Nếu f(-x) = f(x) thì kết luận hàm số là chẵn.
+ Nếu f(-x) = -f(x) thì kết luận hàm số là lẻ.
+ Các trường hợp khác thì kết luận hàm số không chẵn cũng không lẻ.
b. Ví dụ minh họa:
Ví dụ 1:
a.
b.
c.
Hướng dẫn:
a. Tập xác định:
Ta có
Vậy hàm số đã cho là hàm số chẵn.
b. Tập xác định: .
Ta có nhưng nên hàm số không chẵn không lẻ.
c. Điều kiện xác định của hàm số là:
Vậy tập xác định của hàm số là: D = [-1; 1] \ {0}.
Ta có:
Vậy hàm số đã cho là hàm số lẻ.
Ví dụ 2:
Hướng dẫn:
Tập xác định:
Hàm số là hàm số lẻ khi và .
Ta có:
Xét: ;
Ta có:
Vậy với m = 1 thì hàm số đã cho là hàm số lẻ.
Dạng 1.3: Xét tính đơn điệu của hàm số.
a. Phương pháp giải:
* Cách 1: Cho hàm số y = f(x) xác định trên D. Lấy và .
Đặt
+) Hàm số đồng biến trên D khi và chỉ khi T > 0.
+) Hàm số nghịch biến trên D khi và chỉ khi T < 0.
* Cách 2: Cho hàm số y = f(x) xác định trên D. Lấy và .
Đặt
+) Hàm số đồng biến trên D khi và chỉ khi T > 0.
+) Hàm số nghịch biến trên D khi và chỉ khi T < 0.
* Đối với bài tập nhìn vào bảng biến thiên để xác định tính đơn điệu của hàm số, ta dựa vào chiều mũi tên đi lên, đi xuống để xác định tính đồng biến, nghịch biến:
+) Mũi tên đi lên trong khoảng (a; b) thì hàm số đồng biến trong khoảng (a; b).
+) Mũi tên đi xuống trong khoảng (a; b) thì hàm số nghịch biến trong khoảng (a; b).
b. Ví dụ minh họa
Ví dụ 1:
a.
b.
Hướng dẫn:
a.Tập xác định D = [-1; 1].
, ta có:
Với thì .
Với thì .
Vậy hàm số đồng biến trên khoảng và nghịch biến trên khoảng .
b. Tập xác định .
, ta có:
Do đó, với và với ta đều có .
Vậy hàm số nghịch biến trên các khoảng và
Ví dụ 2:
Hàm số đồng biến, nghịch biến trong các khoảng nào?
Hướng dẫn:
Trong khoảng (0; 1), mũi tên có chiều đi xuống. Do đó hàm số nghịch biến trong khoảng (0; 1).
Trong khoảng và , mũi tên có chiều đi lên. Do đó hàm số đồng biến trong khoảng và .
Dạng 1.4: Các bài tập liên quan đến đồ thị hàm số.
a. Phương pháp giải:
- Cho hàm số y = f(x) xác định trên D. Đồ thị hàm số y = f(x) là tập hợp tất cả các điểm M(x; f(x)) nằm trong mặt phẳng tọa độ với mọi
Chú ý: Điểm thuộc đồ thị hàm số y = f(x) .
- Đồ thị của hàm số chẵn nhận trục tung Oy làm trục đối xứng.
- Đồ thị của hàm số lẻ nhận gốc toạ độ O làm tâm đối xứng.
b. Ví dụ minh họa:
Ví dụ 1:
Tính giá trị biểu thức
Hướng dẫn:
Dựa vào hình dáng của đồ thị ta thấy rằng hàm số đối xứng qua O(0; 0) nên là hàm số lẻ.
Suy ra:
Vì vậy
Ví dụ 2:
Hướng dẫn:
Ta có:
Vậy có 3 điểm trên đồ thị hàm số có tung độ bằng 1.
3. Bài tập tự luyện
a. Tự luận
Câu 1:
Hướng dẫn:
Điều kiện xác định của hàm số là:
Hàm số xác định trên đoạn [3; 5]
Vậy với m < 1 hoặc m > 2 thì hàm số đã cho xác định trên đoạn [3; 5]
Câu 2:
Hướng dẫn:
Tập xác định:
Do x nguyên nên .
Câu 3:
Hướng dẫn:
Tập xác định:
+ Khi x < 0 thì -x > 0 .
+ Khi x > 0 thì -x < 0 .
+ Khi thì .
Suy ra với mọi thì .
Vậy hàm số đã cho là hàm số lẻ.
Câu 4:
Hướng dẫn:
Ta có:
Suy ra:
Câu 5:
Hướng dẫn:
Tập xác định:
+) Lấy sao cho . Xét:
Với và , ta có:
Do đó hàm số nghịch biến trên (1)
+) Lấy sao cho .Xét:
Với và , ta có:
Do đó hàm số nghịch biến trên (2)
Từ (1) và (2) suy ra hàm số nghịch biến trên D.
Câu 6:
Hướng dẫn:
Hàm số xác định khi và chỉ khi (luôn đúng )
Vậy tập xác định của hàm số là R.
Câu 7:
Hướng dẫn:
Tập xác định .
Ta có:
Do đó hàm số y = f(x) là hàm số chẵn.
Câu 8:
Hướng dẫn:
Ta có: , (do ) và (do x < 0).
Câu 9:
Hướng dẫn:
Hàm số đã cho xác định khi:
Vậy tập xác định của hàm số là .
Câu 10:
Hướng dẫn:
Hàm số xác định trên R khi phương trình vô nghiệm
Hay .
b. Phần trắc nghiệm
Câu 1:
A.
B.
C.
D.
Hướng dẫn:
Chọn D.
Hàm số là hàm đa thức nên xác định với mọi số thực x.
Câu 2:
A.
B.
C. [0; 4].
D.
Hướng dẫn :
Chọn A.
Điều kiện xác định của hàm số là , nên tập xác định là .
Câu 3:
A. Hàm số trên là hàm chẵn.
B. Hàm số trên vừa chẵn vừa lẻ.
C. Hàm số trên là hàm số lẻ.
D. Hàm số trên không chẵn không lẻ.
Hướng dẫn:
Chọn A.
Đặt
Tập xác định .
Ta có và .
Vậy hàm số trên là hàm số chẵn.
Câu 4:
A. Hàm số y = f(x) có tập xác định là R.
B. Đồ thị hàm số y = f(x) nhận trục tung làm trục đối xứng.
C. Hàm số y = f(x) là hàm số chẵn.
D. Đồ thị hàm số y = f(x) nhận gốc tọa độ làm tâm đối xứng.
Hướng dẫn:
Chọn D.
Tập xác định của hàm số là R.
thì , ta có:
Hàm số đã cho là hàm số chẵn, đồ thị nhận trục tung làm trục đối xứng. Do vậy các phương án A, B, C đều đúng. Đáp án D sai.
Câu 5:
A. Hàm số y = f(x) được gọi là nghịch biến trên K nếu
B. Hàm số y = f(x) được gọi là đồng biến trên K nếu
C. Hàm số y = f(x) được gọi là đồng biến trên K nếu
D. Hàm số y = f(x) được gọi là đồng biến trên K nếu
Hướng dẫn:
Chọn D.
Lí thuyết định nghĩa hàm số đồng biến, nghịch biến.
Câu 6:
A. Hàm số nghịch biến trên khoảng .
B. Hàm số vừa đồng biến, vừa nghịch biến trên khoảng .
C. Hàm số đồng biến trên khoảng .
D. Hàm số không đồng biến, không nghịch biến trên khoảng .
Hướng dẫn:
Chọn A.
, ta có:
Vậy hàm số nghịch biến trên khoảng
Câu 7:
Khẳng định nào sau đây là đúng?
A. Hàm số nghịch biến trên khoảng (0; 3).
B. Hàm số đồng biến trên khoảng
C. Hàm số nghịch biến trên khoảng (0; 2).
D. Hàm số đồng biến trên khoảng
Hướng dẫn:
Chọn C.
Trên khoảng (0; 2), đồ thị hàm số đi xuống từ trái sang phải nên hàm số nghịch biến.
Câu 8:
A. (-2; 0).
B. (1; 1).
C. (-2; -12).
D. (1; -1).
Hướng dẫn:
Chọn A.
Thay tọa độ điểm vào hàm số ta thấy chỉ có điểm (-2; 0) thỏa mãn.
Câu 9:
A. M(0; -1).
B. M(2; 1).
C. M(2; 0).
D. M(1; 1).
Hướng dẫn:
Chọn C.
Thay từng tọa độ điểm M vào hàm số . Ta thấy: với x = 2 thì y = 0.
Vậy điểm M(2; 0) thuộc đồ thị hàm số đã cho.
Câu10:
A. -2.
B. 3.
C. 0.
D. 1.
Hướng dẫn:
Chọn B.
Với ta có: (loại).
Với ta có: (thỏa mãn).
Vậy .