Soạn bài Nội dung ôn tập - Ngắn nhất Cánh diều

Soạn bài Nội dung ôn tập

* Đọc hiểu văn bản

Câu 1 (trang 116 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2)

Loại văn bản đã học	Thể loại hoặc kiểu văn bản	Tên văn bản
Văn bản văn học
Văn bản nghị luận

Trả lời:

Loại văn bản đã học	Thể loại hoặc kiểu văn bản	Tên văn bản
Văn bản văn học	- Tiểu thuyết lịch sử - Truyện ngắn - Tiểu thuyết lịch sử - Thơ - Thơ - Thơ - Thể cáo - Thơ nôm	- Kiêu binh nổi loạn - Người ở bến sông Châu - Hồi trống Cổ Thành - Thu hứng – Bài 1 - Tự tình – Bài 2 - Thu điếu - Bình Ngô đại cáo - Bảo kính cảnh giới
Văn bản nghị luận	- Nghị luận - Nghị luận - Nghị luận - Nghị luận	- Con phải hơn cha để nhà có phúc - Gió thanh lay động cành cô trúc - Đừng gây tổn thương - Nguyễn Trãi, người anh hùng của dân tộc

Câu 2 (trang 116 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2)

Trả lời:

- Tên các văn bản đọc hiểu tiêu biểu cho mỗi thể loại truyện trong sách Ngữ văn 10, tập hai và đặc điểm cơ bản cần chú ý khi đọc mỗi thể loại:

+ Kiêu binh nổi loạn: Truyện tiểu thuyết chương hồi.

+ Hồi trống Cổ Thành: Tiểu thuyết diễn nghĩa lịch sử

Đặc điểm: Tiểu thuyết chương hồi là sự phân chia tác phẩm thành những hồi khác nhau. Mỗi hồi đều có tiêu đề khái quát nội dung được trình bày trong hồi.

+ Người ở bến sông Châu: Truyện ngắn

Đặc điểm: ngắn gọn, súc tích và hàm nghĩa hơn các câu truyện dài như tiểu thuyết.

Câu 3 (trang 116 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2)

Trả lời:

- Sách Ngữ văn 10, tập hai học về thơ ở Bài 7 với thể loại thơ tự do. Bài 7 nhằm đáp ứng yêu cầu cần đạt: “Phân tích và đánh giá được giá trị thẩm mĩ của một số yếu tố trong thơ như từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, đối, chủ thể trữ tình, nhân vật trữ tình.” và phản ánh được thành tựu văn học dân tộc, nhân loại cần chú ý cả thơ xưa và nay. Bài 7 sách Ngữ văn 10 hướng dẫn các em đọc một số bài thơ trữ tình Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám 1945. Đó là các bài thơ Đất nước (Nguyễn Đình Thi); Lính đảo hát tình ca trên đảo (Trần Đăng Khoa); Mùa hoa mận (Chu Thùy Liên); Đi trong hương tràm (Hoài Vũ); tự đánh giá với bài Khoảng trời, hố bom (Lâm Thị Mỹ Dạ).

- Đọc hiểu các bài thơ này, vừa chú ý đến các yêu cầu đọc thơ nói chung, vừa cần chú ý đặc điểm hình thức của thơ tự do vừa nêu ở trên; chỉ ra mối quan hệ và tác dụng của các hình thức biểu đạt ấy trong việc làm nổi bật nội dung mỗi bài thơ.

Câu 4 (trang 117 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2)

Trả lời:

- Văn bản nghị luận được học ở Bài 8 gồm hai bài nghị luận xã hội: Bản sắc là hành trang (Nguyễn Sĩ Dũng) và Đừng gây tổn thương (Ca-ren Ca-xây); hai bài nghị luận văn học gồm Gió thanh lay động cành cô trúc (Chu Văn Sơn) và “Phép mầu ” kì diệu của văn học (Nguyễn Duy Bình) trong phần Tự đánh giá.

Văn bản Gió thanh lay động cành cô trúc (Chu Văn Sơn) phân tích bài thơ Thu vịnh của Nguyễn Khuyến chính là để phục vụ yêu cầu tích hợp dọc giữa các bài trong sách Ngữ văn 10 (bộ Cánh Diều) liên quan đến bài đọc hiểu Thu điếu đã học. Vì thế, học bài này nhằm tới hai mục đích: rèn luyện cách đọc một văn bản nghị luận văn học và kết hợp ôn lại những tác phẩm đã đọc hiểu ở các bài trước.

Câu 5 (trang 117 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2)

Trình bày cấu trúc của bài Thơ văn Nguyễn Trãi bằng một sơ đồ? Nêu các nội dung chính của văn bản Nguyễn Trãi – Cuộc đời và sự nghiệp. Nhận xét về các tác phẩm của Nguyễn Trãi (nội dung và hình thức thể loại) được học trong bài này.

Trả lời:

b) Các nội dung chính của văn bản Nguyễn Trãi - Cuộc đời và sự nghiệp gồm:

- Người anh hùng dân tộc: nêu các sự kiện chính về cuộc đời và sự nghiệp anh hùng của Nguyễn Trãi.

- Nhà văn hoá, nhà văn kiệt xuất: nêu và làm sáng tỏ tầm văn hoá rộng lớn (kiệt xuất) và nội dung thơ văn sâu sắc của Nguyễn Trãi.

c) Nhận xét về các tác phẩm của Nguyễn Trãi (nội dung và hình thức thể loại) được học trong bài này.

Bài này tập trung vào học về thơ văn Nguyễn Trãi. Thơ văn Nguyễn Trãi rất đa dạng và phong phú nhưng nổi bật hơn cả vẫn là văn chính luận và thơ Nôm. Nội dung lớn bao trùm lên các tác phẩm của Nguyễn Trãi là lòng yêu nước, thương dân và tinh thần tự hào dân tộc. Các tác phẩm Đại cáo bình Ngô, Thư dụ Vương Thông lần nữa là tiêu biểu cho những áng văn chính luận tràn đầy lòng yêu nước và tự hào dân tộc. Bài thơ Nôm Gương báu khuyên răn (bài 43) thể hiện rõ tâm hồn yêu thiên nhiên và lòng mong ước cao đẹp vì dân của người anh hùng dân tộc.

* Viết

Câu 6 (trang 117 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2)

Kiểu bài	Tập một	Tập hai
Nghị luận xã hội	M: Bàn về một vấn đề gắn với các tác phẩm văn học	M: Bàn về một tư tưởng, hiện tượng trong cuộc sống

Trả lời:

Kiểu bài	Tập một	Tập hai
Nghị luận xã hội Nghị luận văn học	- Bàn về một vấn đề gắn với các tác phẩm văn học - Nghị luận về một vấn đề xã hội - Bàn luận, thuyết phục người khác từ bỏ một thói quen hay một quan niệm	- Bàn về một tư tưởng, hiện tượng trong cuộc sống - Viết bài nghị luận về một vấn đề xã hội - Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm truyện

- Nhận xét điểm khác nhau của các kiểu văn bản viết được rèn luyện ở Ngữ văn 10, tập hai so với Ngữ văn 10, tập một: Ở tập một, chúng ta được rèn luyện viết chủ yếu về kiểu bài nghị luận xã hội, sang đến tập hai, ngoài nghị luận xã hội, chúng ta được đi sâu, luyện viết về nghị luận văn học.

Câu 7 (trang 117 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2)

Chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau về yêu cầu viết (mục đích và nội dung) của bài nghị luận Phân tích, đánh giá một tác phẩm văn học và Nghị luận về một vấn đề xã hội đã học. Hoàn thành yêu cầu của bài tập vào vở theo bảng sau:

Tên kiểu văn bản	Mục đích và nội dung
Phân tích, đánh giá một tác phẩm văn học
Nghị luận về một vấn đề xã hội

Trả lời:

Tên kiểu văn bản	Mục đích và nội dung
Phân tích, đánh giá một tác phẩm văn học	- Mục đích: Phân tích, đánh giá một tác phẩm văn học giúp chúng ta đọc hiểu, đánh giá, nhận xét tác phẩm đó.  - Nội dung: Chúng ta cần phân tích, đánh giá một tác phẩm văn học đó ở cả phương diện nội dung và nghệ thuật theo yêu cầu đề bài Chúng ta cũng tìm hiểu về mối quan hệ giữa tác phẩm Văn học và tác giả cũng như bối cảnh ra đời của nó.
Nghị luận về một vấn đề xã hội	- Mục đích: Thuyết phục người đọc, người nghe hiểu rõ về tư tưởng, quan điểm của bạn đối với một vấn đề. - Nội dung: Người viết cần đưa ra được những dẫn chứng, lí lẽ, lập luận cụ thể, logic để minh chứng và giải thích vấn đề xã hội đó

Câu 8 (trang 117 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2)

Trả lời:

- Một số vấn đề xã hội mà em thấy có thể viết bài nghị luận để phát biểu ý kiến của mình:

+ Dịch bệnh COVID-19

+ Bàn về hiện tượng hàng giả, hàng nhái trên thị trường hiện nay

+ Hiện tượng nghiện Facebook

+ Về vấn đề sẻ chia và đồng cảm

+ Vai trò của nguồn nước sạch đối với đời sống con người

+ Nạn bạo hành trẻ em

+ Vấn đề lãng phí thời gian

- Trên đây đều là những vấn đề xã hội cần có ý kiến, đề cập đến những hiện tượng nổi bật, tạo được sự chú ý và có tác động đến đời sống xã hội, gây ra nhiều ý kiến trái chiều và cần được đưa ra bàn luận, phân tích mặt tốt xấu để từ đó đưa ra giải pháp tốt nhất và góc nhìn cá nhân của người viết đến vấn đề nghị luận.

* Nói và nghe

Câu 9 (trang 117 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2)

Nêu các nội dung chính được rèn luyện trong kĩ năng nói và nghe ở sách Ngữ văn 10, tập hai. Những nội dung nói và nghe liên quan chặt chẽ với nội dung đọc hiểu và viết như thế nào?

Trả lời:

- Các nội dung chính được rèn luyện trong kĩ năng nói và nghe ở sách Ngữ văn 10, tập hai:

+ Thuyết trình và thảo luận về một vấn đề xã hội

+ Giới thiệu, đánh giá về một tác phẩm truyện

+ Giới thiệu, đánh giá về một tác phẩm thơ

+ Giới thiệu, đánh giá vẻ đẹp của tác phẩm văn học.

- Những nội dung nói và nghe liên quan chặt chẽ với nội dung đọc hiểu và viết, những kiến thức thuộc đọc hiểu và viết đều liên quan, có tác dụng phục vụ cho phần nói và nghe: Ví dụ ở bài 6 phần đọc hiểu xoay quanh những tác phẩm truyện ngắn, tiểu thuyết, phần Viết: Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm truyện thì phần Nói và nghe là: Giới thiệu, đánh giá về một tác phẩm truyện.

* Tiếng Việt

Câu 10 (trang 118 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2)

a) Nêu một số biện pháp tu từ có trong Bài 7 và phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ mà em thấy nổi bật trong các bài thơ đã học ở đó.

b) Nêu một ví dụ về biện pháp tu từ chêm xen ngoài bài học trong sách giáo khoa Ngữ văn 10 và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ ấy.

Trả lời:

a)

- Phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ mà em thấy nổi bật trong các bài thơ đã học ở Bài 7: Biện pháp tu từ trong Tự tình – Bài 2 là đảo ngữ:

“Xiên ngang, mặt đất rêu từng đám

Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”

Tác dụng: Góp phần miêu tả hình ảnh thiên nhiên như muốn vùng lên, phá ngang, phẫn uất với đất trời.

b)

- Một ví dụ về biện pháp tu từ chêm xen chưa học trong sách giáo khoa (Bài 7) :

“Cô bé nhà bên (có ai ngờ)Cũng vào du kích!Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khíchMắt đen tròn (thương thương quá đi thôi)”

- Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ ấy: Góp phần bộc lộ sự xúc động, ngạc nhiên và tình cảm yêu mến của tác giả dành cho cô hàng xóm cũng là người đồng chí của mình.