Soạn bài Sự sống và cái chết - Ngắn nhất Kết nối tri thức

Soạn bài Sự sống và cái chết

(Trích Từ điển yêu thích bầu trời và các vì sao)

Trịnh Xuân Thuận.

Bài giảng Sự sống và cái chết

* Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 75 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Khi quan sát những biểu hiện cụ thể của sự sống trên Trái Đất, điều gì khiến bạn suy nghĩ, băn khoăn hoặc tò mò?

Trả lời:

- Khi quan sát những biểu hiện cụ thể của sự sống trên Trái Đất, điều gì khiến bạn suy nghĩ, băn khoănlà việc sự sống của bất cứ đối tượng nào trên Trái Đất cũng chỉ hữu hạn. Sinh, lão, bệnh, tử vòng luân hồi quẩn quanh là quy luật nhưng mỗi khi sự hữu hạn ấy kết thúc thì vô vàn tổn thương để lại cho người thân.

* Đọc văn bản

1.Dự đoán nội dung cụ thể sẽ được triển khai trong bài viết qua nhan đề và đoạn thứ nhất.

Trả lời:

- Nội dung cụ thể được triển khai trong bài viết là:

+ Sự sống trên Trái Đất

+ Sự sống của các loài sinh vật trên Trái Đất.

2.Việc tác giả tưởng tượng ra một chuyến “du hành” vượt thời gian có ý nghĩa gì?

Trả lời:

- Ý nghĩa của chuyến “du hành” ngược thời gian:

+ Là mượn câu hình thức “du hành ngược thời gian” để cung cấp cho người đọc về lịch sử hình thành sự sống, sự đa dạng của các loài sinh vật trên Trái Đất của hàng trăm triệu năm về trước.

3. Chú ý các thuật ngữ chuyên ngành sinh học được sử dụng trong đoạn (3), (4) và tác dụng của chúng.

Trả lời:

- Các thuật ngữ chuyên ngành sinh học được sử dụng trong đoạn (3), (4) là “bọ ba thùy”, “cuối kỉ Péc-mi”, “tuyệt chủng”, “ổ sinh thái”, “các loài tiến hóa”,…

- Tác dụng của các thuật ngữ chuyên ngành sinh học nhằm giúp cho bài viết mạch lạc, rõ ràng, tăng tính thuyết phục với bạn đọc.

- Đồng thời giúp người đọc có thể thấy được sự rõ hơn nội dung vấn đề.

4.Sự khác nhau giữa các vật vô sinh và các sinh vật là gì?

Trả lời:

Sự khác nhau giữa các vật vô sinh và các sinh vật là:

- Các sinh vật có sự sống, chúng phải đấu tranh để sinh tồn, để không bị đào thải, bị chết hay dẫn đến việc bị tuyệt chủng.

- Các vật vô sinh là vật không có sự sống, là các hạt, các nguyên tử; chúng không cần phải đấu tranh để sinh tồn.

* Sau khi đọc

Nội dung chính Sự sống và cái chết: Văn bản Sự sống và cái chết nhằm cung cấp thông tin về việc bảo vệ sự sống trên Trái Đất, bảo vệ các loài động - thực vật quý hiếm khỏi sự tuyệt chủng. Qua đó rút ra bài học về ý thức bảo vệ Trái đất trước tình trạng môi trường và các loài động – thực vật quý hiếm đáng trên đà tuyệt chủng do tác động của con người.

Câu 1 (trang 77 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Văn bản Sự sống và cái chết viết về đề tài gì? Từ việc liên hệ tới những văn bản khác cùng đề cập đề tài này mà bạn đã đọc, hãy cho biết góc độ tiếp cận vấn đề riêng của tác giả?

Trả lời:

- Đề tài của văn bản là viết về sự sống và cái chết của các loài sinh vật trên Trái Đất, lịch sử hình thành và sự đa dạng của các loài sinh vật.

- Góc độ tiếp cận vấn đề riêng của tác giả là :

+ Từ nguồn gốc, sự hình thành của tự nhiên.

+ Từ việc khám phá vẻ đẹp đa dạng của sự sống, của các loài sinh vật trên Trái Đất.

Câu 2 (trang 77 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Tóm tắt những thông tin chính trong văn bản và chỉ ra cách tác giả sắp xếp, tổ chức các thông tin đó.

Trả lời:

Những thông tin chính trong văn bản là:

- Sự xuất hiện của sự sống trên Trái Đất theo chiều dọc và chiều ngang.

- Sự đa dạng sự sống của các loài sinh vật trên Trái Đất từ hàng trăm triệu năm trước.

- Sự tiến hóa và tuyệt chủng của các loài động, thực vật trên Trái Đất.

- Sự khác nhau của các loài sinh vật và các vật vô sinh.

- Cách sắp xếp, tổ chức các thông tin đó dựa trên yếu tố đặc điểm Trái Đất, thời gian,…

Câu 3 (trang 77 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Dựa vào nội dung văn bản, vẽ sơ đồ mô tả quá trình phát triển của sự sống trên Trái Đất.

Trả lời:

Sơ đồ tóm tắt quá trình phát triển sự sống trên Trái Đất

Câu 4 (trang 77 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Văn bản đưa lại cho bạn hiểu biết gì về mối quan hệ giữa “đấu tranh sinh tồn” và “tiến hóa”, giữa “sự sống” và “cái chết”.

Trả lời:

- Mối quan hệ giữa “đấu tranh sinh tồn” và “tiến hóa” là mối quan hệ qua lại, bổ sung cho nhau. Các loài sinh vật để có thể sống thì cần phải đấu tranh sinh tồn, để sinh tồn thì cần phải có sự tiến hóa, nâng cấp bản thân để tăng cường sức mạnh, để có thể đánh bại kẻ thù, để không bị chết và tuyệt chủng.

- Mối quan hệ giữa “sự sống” và “cái chết” là mối liên hệ mật thiết, luôn đi liền với nhau. Sinh vật để không phải chết thì cần phải cố gắng giữ gìn sự sống của mình, sống và chết chỉ cách nhau bởi một tầng giấy mỏng manh, không chắc chắn.

=> Mối quan hệ giữa “đấu tranh sinh tồn” và “tiến hóa”, giữa “sự sống” và “cái chết” là quan hệ gắn bó, không thể tách rời nhau, chúng luôn đi với nhau.

Câu 5 (trang 77 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Ngoài việc biết thêm các thông tin khoa học về Trái Đất, bạn còn nhận được những thông điệp gì từ văn bản Sự sống và cái chết? Trình bày suy nghĩ của bạn về những thông điệp đó.

Trả lời:

- Những thông điệp nhận được từ văn bản là thông điệp về việc bảo vệ sự sống trên Trái Đất:

+ Cần chung tay bảo vệ các loài động - thực vật quý hiếm khỏi sự tuyệt chủng.

+ Cần bảo vệ môi trường sống của chính con người.

Câu 6 (trang 77 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Những đặc trưng của loại văn bản thông tin đã được thể hiện như thế nào trong văn bản này? Các yếu tố miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận đã được phối hợp sử dụng như thế nào và tạo được hiệu quả ra sao?

Trả lời:

- Những đặc trưng của văn bản thông tin đã được thể hiện đầy đủ và rõ ràng trong văn bản “Sự sống và cái chết” qua các yếu tố:

+ Cung cấp đủ thông tin liên quan đến vấn đề.

+ Đảm bảo tính chính xác.

+ Sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ là các số liệu thống kê, …

- Các yếu tố miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận đã được phối hợp sử dụng một cách hiệu quả và thành công trong văn bản.

+ Các yếu tố này giúp văn bản có tính chính xác, khách quan hơn, dễ hiểu hơn và tăng hiệu quả tác động với người đọc.

Câu 7 (trang 77 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Có thể đổi nhan đề văn bản thành Sự sống và cái chết của các loài sinh vật trên Trái Đất được không? Thử xác định lí do khiến tác giả chọn một nhan đề cô đọng và mang hàm nghĩa lớn hơn là Sự sống và cái chết?

Trả lời:

- Theo tôi, có thể đổi nhan đề văn bản Sự sống và cái chết thành Sự sống và cái chết của các loài sinh vật trên Trái Đất.

- Lí do khiến tác giả chọn một nhan đề cô đọng và mang hàm nghĩa lớn hơn là Sự sống và cái chết là vì nhan đề này ngắn gọn, súc tích và nó cũng bao hàm ý nghĩa, vấn đề và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.

Câu 8 (trang 77 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2) Vấn đề tác giả đặt ra trong văn bản này đã tác động như thế nào đến nhận thức của bạn về cuộc sống?

Trả lời:

- Nhận thức được trách nhiệm của bản thân:

+ Cần phải trân trọng sự sống.

+ Biết bảo vệ sự sống của mọi vật quanh ta và mọi vật trên Trái Đất.

* Kết nối đọc – viết 

Bài tập (trang 77 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):

Thu thập thông tin về một loài sinh vật mà bạn muốn tìm hiểu. Trình bày thông tin đó bằng một đoạn văn (khoảng 150 chữ).

Đoạn văn tham khảo

Ếch – một loài động vật lưỡng cư nhỏ bé cùng họ với loài cóc đang gây tò mò về những đặc tính cũng như đặc điểm sinh học của nó. Đặc biệt là đối với trẻ em, hình ảnh những chú ếch tinh nghịch luôn xuất hiện đánh thức những ước mơ đẹp tuổi thần tiên.Con ếch tên tiếng anh là FrogMột loài động vật thuộc họ lưỡng cư với hơn 362 loài, 61 chi đang sinh sống và phân bổ khắp các châu lục. Mỗi loài lại có một kích cỡ cũng như một vài đặc trưng do sự khác biệt về môi trường sống.Loài ếch nhỏ nhất là loài Rana sylvatica, loài có kích thước lớn nhất là loài Conraua goliath. Được biết loài ếch có phạm vi phân bố lớn nhất trong họ nhà ếch.Vậy bạn có biết ếch ăn gì để sinh trưởng không – đó là sâu bọ và các loại côn trùng nhỏ.Hầu hết các loài ếch sinh sống cả dưới nước và trên can. Khi ở dưới nước chúng có thể bơi do ở chân có các màng bơi và khi ở trên cạn chúng di chuyển bằng cách bật nhảy với khoảng cách có thể lên đến 1m.Loài ếch có phổi nhưng phổi của chúng hoạt dộng rất kém vì vậy hoạt dộng hô hấp chủ yếu nhờ vào lớp da bên ngoài có chứa nhiều túi nhờn. Khi lớp da này bị khô chúng sẽ không thể hô hấp và khi đó ếch sẽ chết.Do vậy mà chúng thường sinh sống ở gần các nguồn nước và nơi có bóng râm mát.Đối với loài ếch đồng thì vào mùa khô chúng phải sống trong các hang hốc nhỏ để tránh nắng và đến mùa khô chúng mới ra ngoài để bắt đầu sinh sản.Mắt của ếch khá kém vì vậy chúng chỉ bắt được những con mòi có màu sắc nổi bật, chúng dùng chiếc lưỡi dài để bắt con mồi. Tuy mắt hoạt động kém nhưng chúng lại có một chiếc mũi tinh tường với khả năng ngửi mùi rất nhanh nhạy.Loài ếch có thể làm cho màu da của mình thay đổi màu sắc tùy ý sao cho phù hợp mới môi trường sống giống các loài khác như rắn, tắc kè…. Màu da thay đổi mọi lúc nếu chúng muốn bởi vì đây là cách để tránh kẻ thù và cũng là một cách để bắt con mồi.Ếch bắt đầu sinh sản vào khoảng thời gian tháng 5-8 hàng năm. Vào đầu mùa mưa ếch bắt dầu tìm bạn tình và chúng bắt cặp với nhau để giao phối bằng cách thụ tinh ngoài. Con cái đẻ trứng còn con đực sẽ tưới tinh trùng lên trứng và chất màng nhày mà con đực tiết ra giúp cho trứng kết lại với nhau.Mỗi năm ếch cái có thể đẻ từ 2-3 lứa với khá nhiều trứng. Trứng sau một thời gian sẽ nở ra thành nòng nọc và nòng nọc chính là vòng đời đầu tiên của loài ếch.Qua một giai đoạn tiến hóa nòng nọc sẽ phát triển từ từ để hình thành các bộ phận và biến thành ếch khi tiến hóa hoàn toàn.Điều kiện cơ bản quyết định sự sống của loài ếch là từ 25 – 280°C. Chúng sẽ tử vong khi nhiệt độ đạt ngưỡng 0°C . Đó chính là lý do mà loài ếch không sinh sống ở những nơi quanh năm có nhiệt độ thấp.Ngưỡng nhiệt độ cao có thể khiến cho ếch bị tê liệt và tử vong là từ 400 – 500°C.Bạn có biết hầu hết các loài ếch đều sống ở môi trường nước ngọt và nước lợ vì chúng không thể sống được ở môi trường nước mặn. Chỉ cần trong nước có khoảng 1% lượng muối thì tất cả các loài ếch và kể cả nòng nòng đều sẽ chết.Chúng ta vừa tìm hiểu về con ếch – loài dộng vật lưỡng cư có khá nhiều điều thứ vị từ đặc tính sinh trưởng cho đến sinh sản. Hy vọng qua bài viết này mọi người sẽ tích lũy cho mình được nhiều thông tin hữu ích về loài ếch.