Lý thuyết Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li (mới 2023 + Bài Tập) - Hóa học 11

Lý thuyết Hóa 11 Bài 4: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

Bài giảng Hóa 11 Bài 4: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

1. Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

Xét phản ứng:

Dung dịch A + dung dịch B → Sản phẩm.

- Phản ứng xảy ra trong dung dịch các chất điện li là phản ứng giữa các ion.

- Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau tạo thành ít nhất 1 trong số các chất sau:

+ Chất kết tủa.

+ Chất điện li yếu.

+ Chất khí.

Thí dụ:

+ Phản ứng tạo thành chất kết tủa:

Na₂SO₄ + BaCl₂ → 2NaCl + BaSO₄↓

Kết tủa BaSO₄

+ Phản ứng tạo thành chất điện li yếu:

HCl + NaOH → NaCl + H₂O

+ Phản ứng tạo thành chất khí:

Fe + H₂SO_{4 loãng} → FeSO₄ + H₂↑

2. Phương trình ion rút gọn

- Phương trình ion rút gọn cho biết bản chất của phản ứng trong dung dịch các chất điện li.

- Cách chuyển từ phương trình dưới dạng phân tử thành phương trình ion rút gọn như sau:

Bước 1:

+ Chuyển các chất vừa dễ tan, vừa điện li mạnh thành ion.

+ Các chất khí, chất kết tủa, chất điện li yếu để nguyên ở dạng phân tử.

⇒ Khi này, phương trình thu được gọi là phương trình ion đầy đủ.

Thí dụ: Xét phản ứng:

Na₂SO₄ + BaCl₂ → 2NaCl + BaSO₄↓

Phương trình ion đầy đủ là:

2Na⁺ +${{\mathrm{SO}}_4}^{2-}$+ Ba²⁺ + 2Cl^- → BaSO₄↓ + 2Na⁺ + 2Cl^-

Bước 2: Lược bỏ những ion không tham gia phản ứng, ta được phương trình ion rút gọn.

Ba²⁺ +${{\mathrm{SO}}_4}^{2-}$→ BaSO₄↓

Từ phương trình này ta thấy rằng, muốn điều chế kết tủa BaSO₄ chỉ cần trộn 2 dung dịch, một dung dịch chứa Ba²⁺, dung dịch kia chứa ion SO₄^2-.

Trắc nghiệm Hóa 11 Bài 4: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

Câu 1:

A. Na⁺,$O{H}^{-}$, Mg²⁺,$N{O}_3^{-}$ 

B. K⁺, H⁺,$C{l}^{-}$,$S{O}_4^{2-}$ 

C.$HS{O}_3^{-}$, Mg⁺, Ca²⁺,$N{O}_3^{-}$

D.$O{H}^{-}$, Na⁺, Ba²⁺, $C{l}^{-}$

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích: 

Câu 2:

A.H⁺+ OH^–→ H₂O 

B.Ba²⁺+ 2OH^–+ 2H⁺+ 2Cl^–→ BaCl₂+ 2H₂O

C.Ba²⁺+ 2Cl^–→ BaCl₂

D.Cl^–+ H⁺→ HCl

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích:

Phương trình phân tử:

Ba(OH)₂ + 2HCl → BaCl₂ + 2H₂O

Phương trình ion đầy đủ:

Ba²⁺ + 2OH^– + 2H⁺ + 2 → Ba²⁺ + 2  + 2H₂O

Phương trình ion rút gọn:

H⁺ + OH^– → H₂O

Câu 3:

Phương trình ion thu gọn của phản ứng trên là

A.HCl + OH ^– → H₂O +$C{l}^{-}$. 

B.2H⁺ + Mg(OH)₂ → Mg²⁺ + 2H₂O.

C.H⁺ + OH ^– → H₂O. 

D.2HCl + Mg(OH)₂ → Mg²⁺ + 2$C{l}^{-}$ + 2H₂O.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích: 

Ta có phản ứng: Mg(OH)₂ + 2HCl → MgCl₂ + 2H₂O.

Phương trình ion đầy đủ là:

Mg(OH)₂ + 2H⁺ + 2$C{l}^{-}$ → Mg²⁺ + 2$C{l}^{-}$ + 2H₂O.

→ Phương trình ion thu gọn là: Mg(OH)₂ + 2H⁺ → Mg²⁺ + 2H₂O.

Câu 4:

A.Ba(OH)₂ + CuSO₄ → BaSO₄ + Cu(OH)₂. 

B.H₂SO₄ + BaCO₃ → BaSO₄ + CO₂ + H₂O.

C.Na₂SO₄ + Ba(NO₃)₂ → BaSO₄ + 2NaNO₃. 

D.H₂SO₄ + Ba(OH)₂ → BaSO₄ + 2H₂O.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích:

Câu 5:

A.2Al + 3H₂SO₄→ Al₂(SO₄)₃+ 3H₂

B.2HCl + FeS → FeCl₂+ H₂S

C.NaOH + HCl → NaCl + H₂O 

D.Cu + 2AgNO₃→ Cu(NO₃)₂+ 2Ag

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết hợp được với nhau  tạo thành ít nhất một trong các chất sau: chất kết tủa, chất điện li yếu, chất khí.

Câu 6:

A.K⁺.

B.H⁺.

C.$HC{O}_3^{-}$

D.Fe³⁺.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: A

Giải thích:

A. K⁺ không phản ứng được với

B. $H^{+}+O{H}^{-}\to H_{2}O$

C. $H^{+}+HC{O}_3^{-}\to C{O}_2+H_{2}O$

D. $F{e}^{3+}+3O{H}^{-}\to Fe{\left(OH\right)}_3\downarrow$

Câu7:

B.2.

C.3. 

D.4.

Hiển thị đáp án  

Đáp án: D

Câu8:

(1) NaHS + NaOH $\to$

(2) Ba(HS)₂+ KOH $\to$

(3) Na₂S + HCl $\to$      

(4) CuSO₄+ Na₂S $\to$

(5) FeS + HCl $\to$ 

(6) NH₄HS + NaOH $\to$

Các phản ứng đều có cùng một phương trình ion rút gọn là:

A.(3), (4), (5).     

B.(1), (2).  

C.(1), (2), (6).

D.(1), (6).

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích: 

Câu9:

(1) CaCl₂+ Na₂CO₃ 

(2) Ca(OH)₂+ CO₂

(3) Ca(HCO₃)₂+ NaOH 

(4) Ca(NO₃)₂+ (NH₄)₂CO₃

A.(1) và (2). 

B.(2) và (3). 

C.(1) và (4). 

D.(2) và (4).

Hiển thị đáp án  

Đáp án: C

Giải thích:

(1), (4) có cùng phương trình ion thu gọn là $C{a}^{2+}+C{O}_3^{2-}\to CaC{O}_3\downarrow$

Câu10:

A.Zn + H₂SO₄   ZnSO₄+ H₂

B.Fe(NO₃)₃+ 3NaOH  Fe(OH)₃+ 3NaNO₃

C.2Fe(NO₃)₃+ 2KI  2Fe(NO₃)₂+ I₂+ 2KNO₃

D.Zn + 2Fe(NO₃)₃ Zn(NO₃)₂+ 2Fe(NO₃)₂

Hiển thị đáp án  

Đáp án: B

Giải thích:

A, C, D là phản ứng oxi hóa khử

B là phản ứng trao đổi ion trong dung dịch:

 $F{e}^{3+}+3O{H}^{-}\to Fe{\left(OH\right)}_3\downarrow$