Sách thay đổi lịch sử loài người - Tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 12 - Kết nối tri thức

I. Tác giả Vũ Đức Liêm

- Vũ Đức Liêm sinh năm 1986, quê ở tỉnh Thanh Hóa, là tác giả của một số công trình nghiên cứu về lịch sử Việt Nam và Đông Nam Á từ thế kỉ XVI đến nay.

II. Tìm hiểu văn bản Sách thay đổi lịch sử loài người

1. Thể loại

- Tác phẩm Sách thay đổi lịch sử loài người thuộc thể loại: văn bản thông tin.

2. Xuất xứ

- Trích trong tạp chí Tia sáng, 2/72021.

3. Phương thức biểu đạt

- Phương thức biểu đạt: tự sự, thuyết minh.

4. Bố cục Sách thay đổi lịch sử loài người

- Phần 1 (từ đầu đến … bàn luận): tầm quan trọng của sách.

- Phần 2 (đoạn còn lại): nhấn mạnh mối quan hệ giữa sách và độc giả.

5. Tóm tắt Sách thay đổi lịch sử loài người

Văn bản đề cập đến tầm quan trọng của sách trong cuộc sống, đặc biệt nó có sức ảnh hưởng, làm thay đổi lịch sử loài người. Chúng là kho tàng tri thức và là chất xúc tác cho sự thay đổi.

6. Giá trị nội dung

- Bài viết bàn về vai trò của sách: sách thay đổi lịch sử loài người.

7. Giá trị nghệ thuật

- Lí lẽ, lập luận xác đáng, chặt chẽ.

III. Tìm hiểu chi tiết văn bản Sách thay đổi lịch sử loài người

1. Vai trò quan trọng của sách

- Sách có vai trò quan trọng trong việc định hình xã hội, ảnh hưởng đến niềm tin, giá trị và cách nhìn nhận thế giới của chúng ta. Chúng là chất xúc tác cho các cuộc cách mạng, khám phá khoa học và truyền cảm hứng cho nhiều cá nhân.

- Nhiều cuốn sách đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử nhân loại, thách thức nhận thức, khơi dậy trí tưởng tượng và thúc đẩy tiến bộ. Chúng là kho tàng tri thức và là chất xúc tác cho sự thay đổi.

- Dù khó xác định một cuốn sách nào thay đổi hoàn toàn lịch sử, nhiều tác phẩm đã ảnh hưởng sâu sắc, vượt qua ranh giới thời gian và văn hóa, định hình ý thức tập thể của chúng ta.

- Từ các chuyên luận khoa học đến tuyên ngôn chính trị, sách đã trở thành công cụ mạnh mẽ để biến đổi, thách thức chuẩn mực, và ủng hộ một thế giới công bằng hơn.

- Văn học, qua nhiều hình thức, đóng vai trò then chốt trong việc định hình nhận thức của chúng ta về thế giới và bản thân, khám phá chiều sâu cảm xúc và phản ánh những chủ đề phổ quát về tình yêu, mất mát và điều kiện con người.

2. Quan điểm của tác giả về vai trò của sách đối với lịch sử loài người

- Quan điểm của tác giả: Sách đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng tri thức và thúc đẩy các làn sóng văn hóa toàn cầu.

- Dự liệu lịch sử: Sự phong phú của thư tịch ở Trung Hoa trong giai đoạn Sơ kì Cận đại là một ví dụ. Lời mở đầu của một bộ sách thời Minh năm 1599 viết: "Sách bây giờ nhiều vô cùng như biển nước, người ta làm sao mà đọc hết được?" Thư tịch và việc sử dụng thư tịch đã góp phần định vị vai trò của tầng lớp "sĩ", những người dẫn dắt xã hội.

Sách thay đổi lịch sử loài người

Vũ Đức Liêm

Chính nhu cầu quản lí sách sẽ tạo ra một loạt các thiết chế và lĩnh vực khoa học mới. Có thể kể đến sự ra đời của các ngành thư mục học ở châu Âu thời Sơ kì Cận đại.

Các thư viện công được chuẩn hoá đã được thành lập trên khắp nước Anh và nước Đức ở thế kỉ XIX. Đó là cơ sở để thế kỉ sau đó, người Thái cải tổ các thư viện hoàng gia “truyền thống” thành một thư viện quốc gia “hiện đại” thành lập năm 1905; và tại Việt Nam xuất hiện Thư viện Trung ương Đông Dương (Bibliothèque centrale de l’Indochine) ra đời năm 1917 dưới sự bảo trợ của người Pháp.

Yếu tố quan trọng tiếp theo của thực hành sách là mối quan hệ giữa sách và độc giả. Điều này phản ánh hoạt động đọc và sự vận động của nó theo sau sự tiến hoá thư tịch. Một trong các cách thức “chẩn đoán” một xã hội là “phẫu thuật” nó từ khía cạnh của hoạt động đọc sách. Ai là người đọc? Họ đọc gì? Đọc để làm gì? Đọc trên phương tiện gì và tác động của việc đọc đó? Trả lời cho những câu này sẽ góp phần định vị trình độ phát triển, bản sắc tri thức của mỗi thời đại. Quá trình tiến hoá của lịch sử đã mang lại cuộc cách mạng thực sự cho văn hoá đọc. Đó là sự gia tăng số lượng độc giả, từ một vài phần trăm thời Cổ Trung đại tới gần như toàn bộ dân số trưởng thành có khả năng đọc sách ở thời Hiện đại. Khi đó, sách, qua hoạt động đọc, sẽ đóng vai trò trực tiếp trong những chuyển giao của thời đại.

Cuối cùng, sách tạo ra các làn sóng văn hoá, văn minh: từ truyền miệng sang văn hoá chép tay, văn hoá in ấn và văn hoá số, mặc dù sự xuất hiện của cái sau không nhất thiết đồng nghĩa với sự triệt tiêu của cái trước. Trên cơ sở đó, việc nghiên cứu lịch sử sách có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc phác thảo các mẫu hình tiến hoá của nhân loại. Dù lịch sử sách là lĩnh vực nghiên cứu mới mẻ được thúc đẩy từ những năm 80 của thế kỉ XX, bản thân hoạt động này đã có từ hàng nghìn năm trước. Thông qua việc mở rộng phạm vi tìm hiểu của lịch sử thư tịch từ khung cảnh địa lí, kĩ thuật và xã hội, ngành khoa học này gợi mở một góc nhìn mới mẻ, rộng lớn và có tính hệ thống trong lĩnh vực nghiên cứu lịch sử thư tịch trên phạm vi toàn cầu, mở ra những hướng mới cho lĩnh vực nghiên cứu lịch sử xã hội và lịch sử tri thức mà ở đó, sách là một thục hành của loài người.

Sách đã thay đổi lịch sử loài người nhiều hơn chúng ta tưởng, và cuộc hành trình khám phá những thay đổi đó mới chỉ bắt đầu.

(Vũ Đức Liêm, tạp chí Tia sáng, ngày 02/7/2021)