Khúc đồng quê - Tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 12 - Kết nối tri thức

- Đặng Thị Hạnh (1930 – 2023), quê ở tỉnh Nghệ An, là nhà giáo, nhà văn, chuyên gia nghiên cứu về văn học Pháp.

- Các tác phẩm chính: Lịch sử văn học Pháp thế kỉ XX, tập III (Chủ biên, 1993), Một vài gương mặt văn xuôi Pháp thế kỉ XX (2000), Tiểu thuyết Huy-gô (Hugo) (2002), Cô bé nhìn mưa (2021),..

II. Tìm hiểu văn bản Khúc đồng quê

1. Thể loại

- Tác phẩm Khúc đồng quê thuộc thể loại: hồi kí.

2. Xuất xứ

- Trích trong Cô bé nhìn mưa, NXB Phụ nữ Việt Nam, Hà Nội, 2021, tr 159-163, 173).

3. Phương thức biểu đạt

- Phương thức biểu đạt: tự sự.

4. Bố cục Khúc đồng quê

- Phần 1 (từ đầu đến …tôi nghĩ thế): tâm tư, suy nghĩ của tôi về hình ảnh người mẹ.

- Phần 2 (đoạn còn lại): một cuộc sống điền viên.

5. Tóm tắt Khúc đồng quê

Văn bản Khúc đồng quê tái hiện lại khung cảnh làng quê thanh bình, gắn với hình ảnh người mẹ của nhân vật “tôi”, qua đó bộc lộ tâm tư, tình cảm đối với quê nhà.

6. Giá trị nội dung

- Từ dòng sông, cánh đồng, mái nhà, đến hình ảnh của người mẹ, tác giả tái hiện lại một không gian quê thanh bình và yên tĩnh.

6. Giá trị nghệ thuật

- Giọng điệu trần thuật hấp dẫn, mạch kể chuyện logic.

III. Tìm hiểu chi tiết văn bản Khúc đồng quê

1. Giọng điệu của người trần thuật xưng "tôi" và mạch liên kết các sự kiện

- Sử dụng giọng điệu trần thuật: Tác giả lựa chọn việc sử dụng ngôi kể thứ nhất để chia sẻ những trải nghiệm, cảm xúc cá nhân, tạo nên sự gần gũi và thân thuộc với độc giả.

- Triển khai mạch liên kết các sự kiện theo dòng hồi tưởng: Tác giả tái hiện lại những kí ức và trải nghiệm từ quá khứ, phác họa hình ảnh về những ngày tháng tuổi trẻ tại quê hương thông qua việc kể lại những sự kiện và suy nghĩ trong sáng của mình.

2. “Khúc đồng quê” trong kí ức

- Từ dòng sông, cánh đồng, mái nhà, đến hình ảnh của người mẹ, tác giả tái hiện lại một không gian quê thanh bình và yên tĩnh. Những kỷ niệm về tuổi trẻ và những cảm xúc gần gũi đó đã tạo nên một "khúc đồng quê" đẹp đẽ trong ký ức của nhân vật.

Khúc đồng quê

(trích Cô bé nhìn mưa)

Đặng Thị Hạnh

Sau này ít tháng, bác Ngọc, bạn của ba mẹ tôi sẽ cho tôi một cái áo màu xác pháo, chất đũi mềm, sợi to hơn lụa với những sọc ngang dọc ẩn hiện, đó là chiếc áo đỏm dáng nhất của tôi trong kháng chiến. Dù là chiến tranh, cũng vẫn có thể có những áo đẹp.

Mẹ tôi là một người đàn bà giản dị, tâm hồn ngây thơ, nhưng vẫn thấu hiểu những sở thích của tôi có khi hơn cả tôi, tôi nghĩ thế.

Một cuộc sống điều kiện thật sự, nhưng chẳng có gì giống với các tiểu thuyết đồng quê Pháp đầu thế kỉ XVII - ở đấy các mục đồng là những quý tộc trá hình thành những người chăn cừu đàm thoại và mơ mộng không thôi về tình yêu. Đây đơn giản chỉ là một thời mà bây giờ nhìn lại thấy thật xa xôi và quý giá, khi tất cả đều sống trong những ngôi nhà mà của gỗ đến đêm chỉ khép hờ, không hề chốt. Cũng là diễn viên khi ta ít biết đến buôn bán, mấy ngày mới có một phiên chợ. Từ bé tôi đã nghe nói mẹ tôi rất mát tay: các rau ăn hằng ngày mẹ tôi trồng xanh mơn mởn. Các bữa cơm đều thanh đạm mà ngon lành. Món chủ chốt là rau muống luộc hoặc ăn sống mẹ tôi trồng tưới toàn bằng nước lã. Bụi kinh giới cạnh bếp cao chưa từng thấy. Để làm rau muống sống, mẹ tôi không tỉa mà chỉ tước bớt lá, bóp cuộng cho mềm rồi chấm tương, tương cũng do mẹ tôi tự làm, tương thời ấy chưa xay thành bột như hiện nay mà bao giờ cũng lăn tăn hạt nếp trắng lẫn đậu tương. Thêm một đĩa tép chắn ngoài đồng hoặc cá đồng kho mặn, ở đây làm gì có “cá bể kho lạt” như ở làng Quỳnh của mẹ tôi? Thực đơn đều đặn này cứ đến phiên chợ lại thay đổi: mẹ tôi ra chợ mua nửa cân thịt thăn, một ít bún, và chúng tôi ăn bún chan với nước thịt thăn nấu cà chua.

Sống gần như một mình, giữa một đồng quê yên tĩnh, tôi chỉ được nghe vẳng lại từ xa, âm hưởng của một cuộc sống khác. Âm thanh của chiến tranh đến với tôi thường là muộn, qua những bài hát mang tên những trận đánh, tôi nghe được nhờ cái đài bé tí của ba tôi, thời ấy có đài đã là rất đặc biệt. Khi đài ba tôi phát bài “Sông Lô, nước đục trời trong…” trận đánh hẳn đã qua lâu rồi, dù sao câu hát cũng vẫn thật đẹp chính ở chỗ nó đảo lại trật tự thông thường của màu sắc: nước thường trong và trời thường vẫn mây (tôi nghe sai câu hát).

Những “tiểu thuyết" của tôi chỉ dùng lại ở bước phôi thai của thể loại, nó giống những khúc đồng quê “hướng tới một lí tưởng về sự đơn sơ vô tội”.

(Đặng Thị Hạnh, Cô bé nhìn mưa, NXB Phụ nữ Việt Nam, Hà Nội, 2021, tr. 159 – 163, 173)